Með þessum skrifum er gefið almennt yfirlit yfir nokkuð merkilega skriðu sem féll við Gilsárbæina í Eyjafirði haustið 2020. Ekki er tímabært að leggja fram ýtarleg gögn, hugmyndir eða kenningar um Gilsárskriðuna að sinni, því sérfræðingar Náttúrufræðistofnunar Íslands og Veðurstofu Íslands, og mögulega fleiri, hyggjast vinna að frekari jarðfræðilegum rannsóknum á vettvangi næsta sumar.
Skriðan féll fyrir hádegi þann 6. október í vestanverðum Eyjafjarðardal, niður að bæjunum Gilsá 1 og 2 og var býsna stór. Upptök skriðunnar voru í grófum setbunka á dálitlum hjalla í Hleiðargarðsfjalli í um 850 m hæð. Þaðan rann skriðan tæplega tveggja kílómetra leið niður fjallshlíðina og stöðvaðist um 100 m ofan bæjarhúsanna. Skriðan var breiðust, um 150–200 m, skammt ofan við húsin og að jafnaði um 1 m þykk á láglendi. Síðar féllu minni skriður úr skriðuöri upprunalegu skriðunnar, grófu sér sífellt lengri og greiðari farveg í gegnum stóru skriðuna og fylgdu að lokum farvegi bæjarlækjarins niður á milli bæjarhúsanna á Gilsá 1 og 2. Skriðurnar breiddu úr sér á túnum neðan við bæina, fóru yfir þjóðveginn og stöðvuðust að endingu í skurðum niður undir Eyjafjarðará (1. og 2. mynd).
Mikill hávaði og drunur fylgdu skriðufallinu. Ábúendur á næstu bæjum töldu drunurnar í fyrstu vera frá þotu eða flugvél, áður en þeir komu auga á skriðuna. Sérstaklega athyglisverð er lýsing Birgis Arasonar bónda í Gullbrekku, sem er næsti bær sunnan Gilsár. Hann heyrði mikinn hvell þegar hann var við vinnu úti á hlaði. Honum varð litið í kringum sig en gat ekki áttað sig á því hvernig stóð á hvellinum. Um 15 mínútum síðar var Birgir við vinnu inni í fjósi og heyrir þá drunur. Þegar út var komið leið smá-stund áður en hann áttaði sig á hvers kyns var og sá skriðuna, sem þá var komin áleiðis af stað niður hlíðina. Birgir telur að skriðufallið hafi staðið yfir í allt að 5 mínútur. Einnig lýsti Birgir miklum drullu- og vatnsskvettum marga metra í loft upp þegar skriðan kom niður úr ógrónum efri hluta fjallshlíðarinnar og á svæði sem var að mestu þakið jarðvegi og gróðri. Líklega hefur jarðvegurinn verið vel blautur og gusugangurinn myndast þegar skriðuurðin kom ofan úr brattri hlíðinni og skall á jarðveginum, tætti hann upp og tók með sér niður hlíðina.
Jarðfræðingar frá Veðurstofu Íslands og Náttúrufræðistofnun Íslands hafa farið nokkrar könnunar- og rannsóknarferðir að Gilsá síðan skriðufallið varð. Samdægurs og fyrstu dagana eftir skriðufallið var í gangi stöðugt mat á aðstæðum og söfnun upplýsinga vegna hættu á frekari skriðuföllum. Bæirnir voru strax rýmdir og rýmingu ekki aflétt fyrr en að rúmri viku liðinni.
Síðdegis daginn sem skriðan féll, 6. október, og mestallan næsta dag, 7. október, heyrðust iðulega drunur í fjallinu og komu þá einnig skriðupúlsar eða mjög vatnsrík eðjuflóð niður eftir tveimur áberandi farvegum í hlíðinni, sem stóra skriðan hafði fallið yfir og hálffyllt af drullu.
https://natturufraedingurinn.is/wp-content/uploads/2021/08/Screenshot-2021-08-12-at-16.04.40.png|https://natturufraedingurinn.is/wp-content/uploads/2021/08/Screenshot-2021-08-12-at-16.04.53.png|https://natturufraedingurinn.is/wp-content/uploads/2021/08/Screenshot-2021-08-12-at-16.05.15.png|https://natturufraedingurinn.is/wp-content/uploads/2021/08/Screenshot-2021-08-12-at-16.05.27.png
